મિલિયનથી ટ્રિલિયન ડોલરની અર્થવ્યવસ્થા સુધીની ભારતની સફર અદભૂત રહી
ભારતે આઝાદી મેળવ્યા બાદ છેલ્લા 75 વર્ષોમાં એક મિલિયન-ટુ-ટ્રિલિયન-ડોલરની અર્થવ્યવસ્થા બનવાની અદ્ભુત યાત્રા રહી છે.
ભારતે આઝાદી મેળવ્યા બાદ છેલ્લા 75 વર્ષોમાં એક મિલિયન-ટુ-ટ્રિલિયન-ડોલરની અર્થવ્યવસ્થા (Economy) બનવાની અદ્ભુત યાત્રા ઉતારી છે. 1608માં જ્યારે અંગ્રેજો અહીં આવ્યા ત્યારે ભારતને ‘સોને કી ચિડિયા’ કહેવામાં આવતું હતું અને તેના લગભગ 350 વર્ષ પછી સ્વતંત્ર ભારત (INDIA)ના શાસકોને વારસા તરીકે ખાલી તિજોરી મળી હતી. ત્યારે ભારતનો જીડીપી માત્ર રૂ. 2.7 લાખ કરોડ હતો, જે તત્કાલીન વૈશ્વિક જીડીપીના માત્ર 3 ટકા હતો.
કૃષિ અર્થતંત્ર
ભારતની અર્થવ્યવસ્થા કૃષિ પર આધારિત હતી, જેણે દેશના જીડીપીમાં 50 ટકાથી વધુ યોગદાન આપ્યું હતું. 1947માં ભારતનું અનાજનું ઉત્પાદન લગભગ 50 મિલિયન ટન હતું અને હવે આ ઉત્પાદન પાંચ ગણું વધી ગયું છે. જો કે હવે દેશની અર્થવ્યવસ્થામાં કૃષિ ક્ષેત્રનો હિસ્સો ઘટીને 16 ટકાથી ઓછો થઈ ગયો છે. આ દર્શાવે છે કે કેટલાંક વર્ષોમાં ભારતીય અર્થતંત્રમાં વિવિધતા આવી છે.
1991નું ઉદારીકરણ એક મોટું પરિવર્તન સાબિત થયું
આજે ભારત માત્ર પૂરતા પ્રમાણમાં અનાજનું ઉત્પાદન જ નથી કરતું પણ નિકાસ પણ કરે છે. હાલમાં, ભારતની જીડીપી વિશ્વના જીડીપીના લગભગ 7.8 ટકા છે. વિશ્વની ટોચની છ અર્થવ્યવસ્થાઓમાં ભારતનો સમાવેશ થાય છે. ટીકાકારો વારંવાર કહે છે કે ભારતે સમાજવાદ અને વિકાસના સોવિયેત મોડલને અપનાવવાથી તે એટલું મોટું અર્થતંત્ર બન્યું નથી જેટલું બની શકે, અમુક અંશે આ સાચું છે.
જો કે, મોડેલના યોગદાનને પણ ભૂલવું જોઈએ નહીં જેણે ભારતને ઔદ્યોગિકીકરણ શરૂ કરવામાં અને વિકાસ માટે માળખાકીય સુવિધાઓનું નિર્માણ કરવામાં સક્ષમ બનાવ્યું. દેશને અર્થવ્યવસ્થાને ઉદાર બનાવવાની શરૂઆત કરવામાં લગભગ 44 વર્ષ લાગ્યા અને 1991માં એવો સમય આવ્યો, જેના ફાયદા હવે દેખાઈ રહ્યા છે.
પીવી નરસિમ્હા રાવ સરકારનો 1991માં ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાને ખોલવાનો નિર્ણય હિંમતભર્યો હતો. તેમણે અર્થશાસ્ત્રી ડૉ. મનમોહન સિંહને પોતાના નાણામંત્રી બનાવ્યા. રાજકોષીય ખાધ ઘટાડવા માટે બંનેએ મળીને વિદેશી રોકાણ, મૂડી બજારમાં સુધારા, સ્થાનિક વેપારને અંકુશમુક્ત કરવા અને વેપાર વ્યવસ્થામાં સુધારાની રજૂઆત કરી હતી.
મેક ઇન ઇન્ડિયા નવો મંત્ર બની ગયો
વર્તમાન નરેન્દ્ર મોદી સરકાર, તેના મેક ઇન ઇન્ડિયા અભિયાન દ્વારા, ભારતને આંતરરાષ્ટ્રીય ઉત્પાદનનું હબ બનાવવા અને વિદેશી રોકાણને પ્રોત્સાહિત કરવાના લક્ષ્યાંકો નક્કી કરી રહી છે. તે ભારતીય અર્થતંત્રની તાકાત હતી જે 1960 ના દાયકાના દુષ્કાળનો સામનો કરવામાં સક્ષમ હતી. 1998માં પરમાણુ શક્તિ બન્યા બાદ ભારતે આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબંધોનો ખૂબ સારી રીતે સામનો કર્યો. જે દેશ ભારે દેવાદાર હતો અને ખાદ્ય આયાત પર નિર્ભર હતો, જેણે નાદારી ટાળવા માટે તેના સોનાના ભંડારને વિદેશી બેંકો પાસે ગીરો રાખવો પડ્યો હતો, તે આજે વિશ્વની એક મોટી આર્થિક મહાસત્તા છે. ભારતની પ્રગતિ પ્રશંસનીય અને આશ્ચર્યજનક બંને છે.
ભારત એક શક્તિશાળી વૈશ્વિક અર્થતંત્ર બનવાના માર્ગે છે
આર્થિક મોરચે ભારતની સિદ્ધિનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે તેના બે પાડોશી દેશ પાકિસ્તાન અને શ્રીલંકા પણ તે જ સમયે આઝાદ થયા હતા. પરંતુ આજે આ બંને દેશ પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે, જ્યારે ભારત તમામ અવરોધો છતાં આગળ વધતું રહ્યું. જો વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થાને પાટા પરથી ઉતારનાર COVID-19 રોગચાળો ન હોત, તો ભારત 2024 સુધીમાં 10 ટકાનો વિકાસ દર હાંસલ કરી શક્યું હોત. જો કે, તે દિવસ દૂર નથી જ્યારે ભારત, અમેરિકા અને ચીનની સાથે વિશ્વની ટોચની 3 આર્થિક મહાસત્તાઓમાં સામેલ થશે.
Latest News Updates
